Przymusiński Franciszek August (Augustyn) (1889–1945), oficer Policji Państwowej, muzyk. Ur. 8 II w Skarszewach (pow. Kościerzyna) na Pomorzu. Był synem Jana, miejscowego listonosza, i Franciszki z Piechowskich.
W pierwszym dziesięcioleciu XX w. P. ukończył średnią szkołę muzyczną w Elblągu. Od r. 1909 pozostawał w niemieckiej służbie państwowej i zapewne jeszcze wtedy, przed wybuchem pierwszej wojny światowej, ukończył Städtische Polizeischule w Düsseldorfie. W czasie wojny służył w wojsku niemieckim w artylerii ciężkiej i otrzymał krzyż żelazny. W l. 1918–20, do przejęcia Bydgoszczy przez władze polskie, był kierownikiem Komisariatu przy Zarządzie Miejskim w Bydgoszczy (wg informacji żony z r. 1948). Z dn. 1 X 1920 przyjęty do Policji Państwowej (PP) w stopniu pełniącego obowiązki aspiranta (podporucznik) PP byłej dzielnicy pruskiej, P. sprawował funkcję kierownika Komisariatu I w Bydgoszczy do r. 1923, w którym to roku miał (z niedostatecznie jasnych przyczyn) sprawę dyscyplinarną; groziła mu degradacja i usunięcie z szeregów PP. Postanowienie pierwotne w tej sprawie uchylono w styczniu 1924, a P. objął 1 IV t. r. stanowisko komendanta powiatowego w Bydgoszczy. Awansowany 17 VIII 1927 do stopnia podkomisarza (porucznik) został komendantem powiatowym w Środzie Wielkopolskiej, a następnie z dn. 21 I 1930 kierownikiem komisariatu miejskiego w Suwałkach. Od 13 VII 1932 do września 1939 był komendantem powiatowym w Rypinie, awansując 1 IV 1934 do stopnia komisarza (kapitan).
Był też P. zarazem uzdolnionym i zamiłowanym muzykiem. Skomponował kilkanaście utworów, mniejszych i większych form, m. in. Suitę kaszubską (3 części), poemat symfoniczny Nad jeziorem, uwertury W niewoli i Opuszczona, nowelettę W szponach niesprawiedliwości, Marsz żałobny w rocznicę śmierci Marszałka… oraz pieśni solowe z akompaniamentem fortepianu, pieśni kościelne, jak również drobne utwory na fortepian. Wydał Album na fortepian (P. b. r. w. – ok. r. 1930). Działał również w Tow. Muzycznym i Dramatycznym «Lutnia» w Rypinie (wg niepotwierdzonych informacji był jego prezesem) oraz policyjnych klubach sportowych. We wrześniu 1939, wykonując rozkaz ewakuacji, P. opuścił Rypin, by powrócić tam u schyłku działań wojennych. Dwukrotnie aresztowany i zwalniany w jesieni 1939 ostatecznie wyjechał z Rypina i 8 XII 1939 zameldował się u ppłka Mariana Kozielewskiego, komendanta policji polskiej, już wtedy potocznie zwanej «granatową», w Warszawie (ppłk. Kozielewski wyróżnił się w czasie obrony Warszawy i stanowisko swe objął na wyraźne życzenie prezydenta Stefana Starzyńskiego po kapitulacji miasta). P. został tłumaczem komendy policji polskiej («granatowej») dla miasta Warszawy. Dn. 7 V 1940 był wraz z M. Kozielewskim oraz kilkunastoma oficerami PP aresztowany; po zwolnieniu został wyznaczony przez nadzór niemiecki na pełniącego obowiązki komendanta policji polskiej w Warszawie. Funkcję tę sprawował przez sześć tygodni aż do objęcia komendy przez ppłka Aleksandra Reszczyńskiego. Wówczas P. został zastępcą komendanta i awansował w październiku 1941 do stopnia majora. Po zastrzeleniu A. Reszczyńskiego w dn. 5 III 1943 przez grupę bojową Gwardii Ludowej został komendantem policji polskiej w Warszawie, piastując to stanowisko aż do wybuchu powstania. Dn. 1 II 1944 awansował do stopnia podpułkownika. Awanse P-ego były nie tyle wyrazem uznania ze strony okupanta, lecz bardziej dostosowaniem struktury organizacyjnej policji polskiej do niemieckiej Ordnungspolizei, gdzie określonemu stanowisku odpowiadał przewidziany dlań stopień służbowy.
Wychowany w niemieckiej szkole (bodaj jedyny w służbie PP oficer – absolwent niemieckiej szkoły policyjnej) i obyczaju P., zamknięty w sobie i nieprzystępny służbista, w warszawskim środowisku policyjnym traktowany jako przybysz z zewnątrz, popularnie zwany «Franz», wzbudzał sprzeczne opinie zarówno w kręgach konspiracji, jak i we własnym środowisku zawodowym. Jest faktem, że w indywidualnych przypadkach udzielał pomocy zagrożonym. Od marca zaś 1942 był «niepłatnym» współpracownikiem Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II Komendy Głównej (KG) Armii Krajowej (AK), (Referat 993 P), nie wchodząc osobiście w skład jakichkolwiek struktur konspiracyjnych ani nie będąc zaprzysiężonym członkiem organizacji. Indywidualnym łącznikiem między P-m a kontrwywiadem KG AK miał być kpt. policji Tadeusz Żmudziński, kierownik XXIII Komisariatu (przed wrześniem 1939 komendant powiatowy PP w Brasławiu). Na tej samej zasadzie kontaktu przez jedną osobę współpracował P. od wiosny 1943 z Państwowym Korpusem Bezpieczeństwa (PKB), a od r. 1944 z Korpusem Bezpieczeństwa. Z chwilą wybuchu powstania, zgodnie z niemieckim planem rozbrojenia policji polskiej, P. został wraz z będącymi na miejscu w gmachu komendy funkcjonariuszami aresztowany i osadzony w podziemiach budynku. Uwolniony przez powstańców po zdobyciu komendy policji (Krakowskie Przedmieście 1) w dn. 23 VIII, został tym razem przez władze powstańcze zatrzymany, a organa PKB wszczęły przeciwko niemu dochodzenie. Po upadku powstania P. opuścił Warszawę i objął w listopadzie stanowisko komendanta powiatowego policji polskiej w Łowiczu. W dniu wyzwolenia tego miasta 18 I 1945 aresztowany przez organa radzieckie, wywieziony został w głąb Związku Radzieckiego, gdzie zmarł. Postanowienie Sądu Grodzkiego w Łowiczu z dn. 26 VII 1948 jako datę zgonu P-ego przyjęło 31 V 1945, opiera się ono na oświadczeniu jedynego świadka deportowanego wraz z P-m, S. Kazancewa, emigranta rosyjskiego, który nie podał daty śmierci, określił natomiast miejscowość: stacja Baskaja, obwód Mołotow (obecnie ponownie Perm). Komisja Rehabilitacyjna, działająca przy Prezydium Rady Ministrów na podstawie dekretu z 22 X 1947 „O dopuszczalności rehabilitacji osób, które były zatrudnione w policji państwowej («granatowej») i straży więziennej w czasie okupacji niemieckiej” (Dz. U. R. P. nr 65 poz. 385) nie dopatrzyła się w postępowaniu P-ego działania na szkodę narodu polskiego i postanowieniem z 10 IV 1949 uznała go za zrehabilitowanego. P. był odznaczony m. in. Medalem 10-lecia Odrodzenia Polski i Medalem za Długoletnią Służbę.
W małżeństwie z Heleną Aulich (od r. 1912) P. potomstwa nie miał.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, (fot.); – Getter M., Policja granatowa w Warszawie 1939–1944, w: Warszawa lat wojny i okupacji, W. 1972 z. 2 s. 213–37; Gryżewski K., Nieznane karty z dziejów okupacji, „Express Wieczorny” 1947 nr 301; Kunert A. K., Z dziejów konspiracyjnego kontrwywiadu (III), „Kierunki” 1983 nr 44; – „Na Posterunku” 1934 nr 15 s. 238; – Centr. Arch. KC PZPR: 202/II/33 t. 2 k. 82/87, 203/III–117 k. 35, 38–39, 203/III–123; B. Wydz. Dziennikarstwa i Nauk Polit. Uniw. Warsz.: Hempel A., Policja „granatowa” w Generalnym Gubernatorstwie, Kr. 1983 (mszp. rozprawy doktorskiej); Paraf. rzymsko-katol. Św. Michała w Skarszewach: Liber Baptisatorum 1889; – Materiały i informacje Jana Popławskiego z W. oraz informacje Tadeusza Kura, A. K. Kunerta, Zdzisława Wintera, Czesława Przymusińskiego z W. (mecenas Cz. Przymusiński nie był krewnym P-ego, pochodził z Jarocina, a właśnie dzięki zbieżności nazwisk P. udzielił mu pomocy), Wojciecha Kotowskiego z Bydgoszczy, Janusza Charytoniuka z Elbląga, Kornela Michałowskiego z P. oraz Stadtarchiv i Nordrhein-Westfalisches Hauptstaatsarchiv z Düsseldorfu.
Marek Getter